Geschiedenis Dorpskerk

De lange historie van de Dorpskerk begint in de 13e eeuw. Er staat dan een bakstenen kapel met een versmald koor. In 1298 wordt de kapel verheven tot parochiekerk.

Uitbreiding van het kerkje

Omstreeks 1400 wordt de toren aangebouwd. Rond 1450 wordt het kleine koor vervangen door het huidige, hoge gotische koor en komt er een sacristie als zelfstandig gebouwtje (dat na de Reformatie bij de kerk wordt aangetrokken). In ongeveer 1550 komt op de eerste twee geledingen van de toren de derde geleding.

Getroffen door een ramp

In oktober 1522 wordt de kerk tijdens schermutselingen tussen Deventer en de Hertog van Gelre in brand gestoken. Achttien boeren die er hun toevlucht hadden gezocht, zijn bij deze brand omgekomen. Van de kerk bleef niets over dan geblakerde muren, zonder dak en een toren zonder spits. Alles wat er hout aan was is verbrand.
Bij de herbouw worden onder de kap gewelven gemetseld, die worden beschilderd met ranken en vogels. Naast het orgel zijn vijf apostelen aangebracht, waarschijnlijk zijn het er twaalf geweest. In de reformatietijd werden de figuren beschadigd, vooral in de gezichten. Daarna werden ze overgewit. 

Restauraties

In 1630 verdwijnen alle gewelf- en muurschilderingen onder de witkalk, maar wordt wel een reformatorische muurschildering (cartouche) aangebracht met daarin een tekst uit Maleachi 5:3.
De 20e eeuw is de tijd van restauraties.
In 1903 worden de buitenmuren gerenoveerd en de gotische ramen, die waren verkleind, in hun oude vorm hersteld.
In 1965 worden de oude banken vervangen door nieuwe, wordt de sacristie gerestaureerd en komt er vloerverwarming.
In 1984 worden de kalklagen verwijderd en de schilderingen op muren en gewelven bijgewerkt.
Dat de kerk ooit was gewijd aan de Heilige Maagd Maria is te zien aan de schildering van de Madonna.
Tevens wordt in dat jaar het in 1819 door freule van Reede geschonken Meere/Quellhorst orgel gerestaureerd (nadien nog een keer in 2005).

Meer over het interieur

In de kerk bevinden zich ook een eikenhouten preekstoel uit 1771, psalm- en gezangenborden uit de eerste helft van de 18e eeuw en grafzerken van oude adellijke families.

Verder is er een zandstenen doopvont uit het begin van de 15e eeuw. Het heeft een vierkante voet en schacht en een achtkantige kuip, die versierd is met zogenaamde driepassen. Bij de reformatie werd dit stuk beeldhouwwerk, dat herinnerde aan het R.K. doopsel, verwijderd. Men zag er van af het stuk te slaan en begroef het in de tuin van de koster. Daar bleef het drie eeuwen verborgen, totdat het bij graafwerk toevallig ontdekt werd. Niemand herkende het als doopvont. Volgens de overlevering gebruikte de koster hem als bloembak. In 1906 werd het doopvont in ere hersteld.

Het zandstenen reliëf uit ongeveer 1530 zat oorspronkelijk aan de buitenkant van de kerk (in de buitenmuur van het koor), maar kreeg bij de restauratie van 1903 binnen een plaats.

Kerkklokken

De oudste kerkklok dateert van 1601, de tweede uit 1678. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden beide klokken door de Duitsers geroofd (1943). De door Willem Wegewaert in 1601 gegoten klok is nooit teruggevonden. Deze is in 1960 vervangen door de huidige klok, afkomstig uit de gieterij van B. (Bonaventura) Eysbouts. De klok die door Gerrit Schimmel in 1678 in Deventer werd gegoten werd in 1945 teruggevonden en hangt weer in de toren. 

De herinrichting van 2011

Na de totstandkoming van de Protestantse Gemeente Twello wordt de kerkruimte in 2011 geheel opnieuw ingericht.
Er komt een liturgisch centrum met moderne audiovisuele middelen, de banken worden vervangen door stoelen die rondom het liturgisch centrum zijn geplaatst, waardoor de kerkruimte niet meer in de lengte maar in de breedte wordt gebruikt.
De preekstoel wordt verplaatst naar het koor en niet meer gebruikt.
De voormalige sacristie wordt stiltecentrum en met een gesmeed hekwerk afgescheiden van de kerkruimte. Als handgreep dient de door de Vereniging van Vrijzinnige Protestanten aangeboden vlinder: symbool van de vrijheid van de geest.
In het centrum bevinden zich het middeleeuws doopvont, de dooprol van de voormalige Kruispuntgemeente, het boek van overledenen van de huidige gemeente, één van de oude antependia uit het voormalige Rehoboth in Teuge en liggen stenen met namen van de in het lopende kerkelijk jaar overleden gemeenteleden.

Nieuwe kunst

Ter gelegenheid van de vereniging van de Hervormde en Gereformeerde gemeente tot de huidige Protestantse Kerk Twello, is vanuit beide voormalige gemeenten een veelkleurige glazen boom aangeboden. Deze 'verenigingsboom' symboliseert met zijn vele kleuren de kleurrijkheid van de nieuwe gemeente. Het kunstwerkje heeft een plaats gekregen in het koor.

Op zondag 18 februari 2018 is het koor van de Dorpskerk verrijkt met twee gebrandschilderde glas in lood ramen. Deze zijn vervaardigd door de uit Twello afkomstige (in 1975 overleden) kunstenaar Jan Ooms en geschonken door zijn kinderen. Het ene raam stelt de profeet Jesaja voor, het andere de profeet Jeremia.

Met haar interieur verwijst de monumentale Dorpskerk naar verschillende tijden met verschillende manieren om God te zoeken en te beleven. Moge wie de kerk(dienst) bezoekt daar ook nu iets van ervaren.