Persoonlijke integriteit
Onlangs werd Ajax-spits Bryan Brobbey racistisch bejegend door een supporter van FC Twente. De hele selectie van de zwalkende Amsterdamse topclub was ontdaan en iedereen sprak er schande van. FC Twente directeur Arnold Bruggink zei dat dit soort teksten niet passen bij de cultuur van zijn club. Zo’n man moet dat zeggen, daar wordt hij voor betaald. Maar het is onzin. Dat racistische geroep gebeurt gewoon toch. Het zit ingebakken in de cultuur. De supporter moet het geleerd hebben van de mensen om hem heen, die elkaar er blijkbaar niet op aanspreken en de gedachten erachter niet corrigeren, of ‘normaal’ vinden.
Ik ben lid van een Heerensociëteit. De leden, meestal van goede komaf en met een respectabele maatschappelijke positie, drinken op de donderdagavond een glas met elkaar en delen wel en wee en lief en leed. Een echte vriendenclub. Toch sta ik met regelmaat verbaasd over wat er, niet eens tussen de regels door, op zo’n avond te berde wordt gebracht. Als woorden de spiegel van de ziel zijn, belooft dat niet veel goeds.
De laatste tijd valt regelmatig het woord “institutioneel.” Het wordt gebruikt als een bijvoeglijk naamwoord bij een ander woord, meestal een -isme: racisme, antisemitisme. Er wordt bedoeld dat een instituut, een instelling, een organisatie, blijk geeft van een bepaalde denkwijze die in het optreden van die organisatie in negatieve zin zichtbaar wordt: institutioneel racisme. Het lijkt erop dat geen instituut in Nederland veilig is voor de verdenking van een institutioneel ‘foute’ denkwijze. De Belastingdienst, het NOC/NSF, het onderwijs, het leger, de politie, politieke partijen, de regering. Ook kerken liggen onder het vergrootglas. Er komt veel naar boven dat helaas niet bijdraagt aan een positief beeld.
Ik ben erg vóór transparantie. Als je transparant bent, ben je niet bang om je beweegredenen met anderen te delen en ter discussie te stellen. Je vindt ergens iets van, maar geeft die mening op voor een betere. Transparant zijn betekent dat je met elkaar wilt communiceren.
Jezus is volstrekt transparant als hij de vinger legt op misstanden in de samenleving. Hij stelt institutioneel wangedrag aan de kaak. Dit kostte hem zijn leven: zijn transparantie was heilzaam voor velen, maar bedreigend voor anderen. Maar Jezus zegt er iets bij. Dat mis ik in onze maatschappelijke discussie te vaak. Niet alleen benoemt Hij wat er fundamenteel mis is in de samenleving, hij zegt ook dat ieder mens een persoonlijke verantwoordelijkheid heeft. Als iets niet goed is, kun je er ook iets van zeggen. Je kunt protesteren, zeggen: “ik doe hier niet aan mee.” Dit is wat je geloof zou kunnen noemen. Je geloof staat het je niet toe dat je kwaadspreekt over anderen, een ander veroordeelt, uitsluit, vernedert. Het begint bij jezelf. Jezus zegt: “Je geloof heeft je behouden.” Dat is ook: gered, maar vooral: door je geloof onderscheid je je in positieve zin.
Naast de moed om transparant te zijn en misstanden in onze instituties aan de orde te stellen, hebben we behoefte aan geloof als een uiting van persoonlijke integriteit. In je geloof kies je principieel voor het goede en het heilzame en tegen dat wat vernietigt, beschadigt en buitensluit.
Ds. Ary Braakman