Vrijheid
De dagen rond eind april en begin mei vind ik altijd bijzondere dagen. Het is een tijd van vieren en gedenken. We verbinden traditiegetrouw het gedenken van de Tweede Wereldoorlog en de slachtoffers daarvan met een nog altijd diep in de samenleving geworteld Oranjegevoel, al blijkt uit onderzoek dat de sympathie voor onze koninklijke familie wel tanende is.
In de dagen van eind april en begin mei komen traditie, ceremonie, actualiteit en losbandigheid samen. Er zijn mensen voor wie Koningsdag en Bevrijdingsdag gewoon dagen zijn om (nog maar weer) eens flink te feesten. Maar toch leeft bij velen nog steeds het besef dat het belangrijk is om in een tijd van individualisering en polarisatie stil te staan bij gebeurtenissen die een gevoel van verbinding en solidariteit geven.
Wat me opvalt bij het vieren van de vrijheid in deze dagen is dat we eigenlijk uitsluitend stilstaan bij de fysieke en de materiële kanten ervan: vrijheid van oorlogen en conflicten in verleden en heden. Vrijheid wordt beschouwd als detegenpool van oorlog.
Dat we daaraan aandacht besteden is van grote betekenis. Maar de psychische component van vrijheid, daar hoor je doorgaans weinig over. Ik bedoel: de vrijheid van geestelijke onvrijheid. De vrijheid van de gebondenheid aan mensen die iets van je willen of van ideologieën die je knechten en kort houden. De vrijheid van het moeten en van het presteren. De vrijheid van het consumeren en de vrijheid van groei. We leven weliswaar in een politiek vrij land, maar vrije mensen zijn we zeker niet, hoe liberaal we ons ook voelen.
De tijd van de onbeperkte vrijheid van nieuwsgaring en vrijheid van meningsuiting is tegelijk een tijd waarin mensen steeds dieper verstrikt raken in, bijvoorbeeld,complottheorieën. Het wemelt van de influencers en de opiniemakers en onze maatschappij raakt, mede daardoor, steeds verder gepolariseerd. Een zorgelijke ontwikkeling.
Met twee pubers en een jonge student in huis, zien mijn vrouw en ik dagelijks hoe groot de verleidingen zijn van de onvrijheid van geest: al die mensen die je een mening willen opdringen. Waarheid en fictie lopen op onontwarbare wijze door elkaar. Internet is een dankbare vrijplaats voor meningen en fictie die als feiten ons gemoed en verstand in worden geslingerd. Maar: wat is juist en wat is waar? Wat is duurzaam houdbaar? Wat heeft betekenis en hoe kun je zelf een onafhankelijke mening ontwikkelen en daarmee een persoonlijkheid om in deze ingewikkelde tijd staande te blijven? We zijn zo onvrij als wàt…
De Bijbelse verhalen, van Israël en van Jezus, gaan voortdurend over onze geestelijke (on-)vrijheid. De demonen die ‘ongeloof’ worden genoemd. De schrijvers waren goede psychologen. Men wist heel goed wat de valkuilen van het leven zijn en men kende de zwakheden en de worstelingen van de menselijke geest.
Het verhaal van God met mensen is een verhaal van de zoektocht naar geestelijke vrijheid. Alleen bij God kan een mens werkelijk vrij zijn, alleen het evangelie geeft werkelijk vrijheid. Hoewel: heeft niet juist de interpretatie van wat God is en wil in de geschiedenis tot de grootste ongelukken geleid?
Hoe het ook zij, ik vind dat we in deze dagen van vrijheid gedenken best wat meer aandacht zouden mogen geven aan de geestelijke vrijheid van mensen en de geestelijke onvrijheid waarin wij leven. Een appèl om ‘geen oorlog’ meer te voeren is natuurlijk nodig, maar het benadrukken van onze geestelijke gebondenheid eveneens. Misschien biedt de bewustwording daarvan een mogelijkheid om ons weer wat meer met elkaar verbonden te voelen.
ds. Ary Braakman